Wstęp

"Gdzie słońce od południa skłania się ku zachodowi, tam rozciąga się Etiopia jako ostatni z tej strony kraj zamieszkałej ziemi. Wydaje ona w wielkiej ilości złoto, olbrzymie słonie, wszelakie dzikie drzewa, heban i ludzi bardzo rosłych, bardzo pięknych i najdłużej żyjących...".

Kusz, Nubia i Sudan
       Dla piszącego w V w. p.n.e. te słowa Herodota owa tajemnicza Etiopia rozciągała się od Sahary po Indie, jednak jej sercem miały być ziemie północnej i centralnej części dzisiejszego Sudanu. Na przestrzeni ostatnich pięciu tysięcy lat swej historii region ten nosił różne nazwy, choć - paradoksalnie - nie wiemy, jak zwali ją rodowici mieszkańcy. Starożytni Egipcjanie w różnych okresach swej historii używali określeń Kusz , Ta-seti (dosł."Kraina Łuku"), Uauat lub Kraje Południowe. Dla antycznych geografów, Greków i Rzymian, była to właśnie część Aethiopiae , "Krainy ludzi o spalonych słońcem twarzach". Pojęcie Nubii pojawiło się po raz pierwszy dopiero w okresie rzymskim. Choć etymologia tej nazwy nie do końca jest jasna, mogła wywodzić się ona od staroegipskiego słowa nebu , oznaczającego złoto, z którego wszak ziemie te słynęły od tysiącleci. Współcześnie zaś Nubia, w szerszym rozumieniu, stała się wręcz synonimem określenia "północny Sudan". Funkcjonująca zaś dziś powszechnie nazwa "Sudan" ma stosunkowo krótką, bo zaledwie kilkusetletnią tradycję - nadali ją bowiem Arabowie, nawiązując do ciemnej karnacji skóry tubylców.

Kraina sześciu katarakt
       Środkowy odcinek biegu Nilu, który jest głównym elementem krajobrazu tego regionu, dzieli 6 katarakt - największych z progów skalnych. Urodzajną dolinę rzeki z obu stron otaczają skalne pasma, tworzące naturalne granice Pustyń Wschodniej i Libijskiej. Jedyną realną próbę wydzielenia części składowych tej krainy stanowi podział równoleżnikowy. Konwencjonalnie wyróżnia się więc Dolną Nubię pomiędzy 1 i 2 kataraktą oraz - ciągnącą się na południe od niej - Nubię Górną. Ów podział odzwierciedla w przybliżeniu przebieg współczesnej granicy między Egiptem i Republiką Sudanu. Geografia i historia sprawiły jednak, iż obie Nubie stanowią nierozerwalną całość, i mówienie o którejś z osobna wydaje się całkowicie niemożliwe.
       Skalisty obszar Batn el-Hadżar ("skalny brzuch") tworzył zawsze naturalną barierę dla ekspansji z Północy. Rozpościerający się między 3 i 4 kataraktą region Dongoli od starożytności skupiał osadnictwo, podobnie jak - otoczona biegiem Nilu i Atbary - urodzajna Butana, zwana w czasach antycznych "wyspą", gdzie monotonny pustynny krajobraz ustępuje sahelowi - strefie przejściowej do sawanny. Wreszcie za szóstą kataraktą leży Chartum - miejsce, w którym spotykają się wody Nilu Białego i Błękitnego...
       Właśnie położenie geograficzne sprawiło, iż od najdawniejszych czasów Sudan odgrywał rolę korytarza, w którym krzyżowały się szlaki wymiany handlowej i kulturowej pomiędzy światem śródziemnomorskim i Afryką, a także pomiędzy Półwyspem Arabskim i Saharą.

Sudan - dziedzictwo przeszłości
       "Nic z tego, co miało miejsce w przeszłości, nie ginie bezpowrotnie..." - głosi stare arabskie przysłowie. Choć umarłe kultury i cywilizacje mogą trwać przez wieki przysypane piaskami pustyni, zanim odsłoni je i ożywi na nowo ręka archeologa, jakąś nieuchwytną i niematerialną ich cząstkę odnajdujemy wciąż w ludziach, którzy stąpają po kryjącej te skarby starożytności ziemi. Taki jest właśnie współczesny Sudan - kraj, który stał się spadkobiercą wspaniałej, choć odległej przeszłości, pozwalającej jednak jego mieszkańcom spoglądać z ufnością i nadzieją w przyszłość.