Świt cywilizacji
U schyłku IV tysiąclecia p.n.e. w Dolnej Nubii wykształca się nowa kultura, określana
przez archeologów mianem grupy (lub horyzontu) A. Wywodzi się z wcześniejszych
tradycji neolitycznych północy Sudanu, choć istotny udział w jej wyodrębnieniu
odegrać musiały również silne wpływy z Górnego Egiptu, gdzie w tym samym czasie
formowały się zręby starożytnej cywilizacji państwa faraonów. Społeczność grupy
A składała się z niedużych grup półkoczowników, zamieszkujących okresowe obozowiska
trzcinowych szałasów. Poza hodowlą, źródłem ich bogactwa stało się wydobycie
złóż kopalnych na obszarze Pustyni Wschodniej, a także handel: w zamian za skóry
dzikich zwierząt, złoto, kość słoniową, strusie jaja i pióra oraz cenne drewno
hebanowe, mieszkańcy dzisiejszego Egiptu oferowali miedziane narzędzia, elementy
uzbrojenia, cenione artykuły spożywcze - oliwę, miód, piwo i ser, przede wszystkim
zaś doskonałej jakości ceramikę.
Elefantyna - "Miasto Słonia"
Właśnie w celu kontroli nad wymianą handlową z południem Egipcjanie zakładają
swą faktorię na wyspie Elefantyna (staroż. Abu , dosł. "miasto słonia" - dzisiejszy
Asuan). Innym miejscem wymiany było Chor Daud, gdzie archeolodzy natrafili na
zespół ponad 500 jam zasobowych, wypełnionych importowaną ceramiką predynastyczną.
Zresztą, naśladująca egipskie wyroby rodzima ceramika grupy A swą jakością nie
ustępowała zbytnio oryginałom - zapoczątkowana wówczas produkcja naczyń o przyczernionych
brzegach (tzw. black-topped ) kontynuowana będzie w Nubii przez następne 1500
lat. Bogate pochówki lokalnych przywódców plemiennych z Sajala i Kustul wskazują,
iż ta klasa czerpała największe korzyści z rozwoju handlu, dzięki któremu do
Nubii zaczęły przenikać z Egiptu również elementy tamtejszej kultury i wierzeń
(na co wskazywać mógłby choćby zwyczaj składania do grobu glinianych figurek
kobiecych).
W czasach I dynastii (ok. 3000 - 2890 p.n.e.) polityka władców egipskich wobec
terenów rozciągających się na południe od Elefantyny ulega diametralnej zmianie.
Już tabliczka datowana na czasy faraona Ahy wzmiankuje zwycięstwo nad krainą
Ta-Sety, czyli 1 nomem górnoegipskim, rozciągającym się na terenach dzisiejszej
północnej Nubii. Ekspedycja jego następcy, Dżera, osiąga już rejon 2 katarakty
i jej zapewne należy przypisywać słynne graffiti skalne, pozostawione w miejscowości
Dżebel Szejch Sulejman k. Wadi Halfa, na którym wyobrażono spętanego nubijskiego
wodza. Czy pod ich wpływem takich właśnie wypraw militarnych, czy też może z
powodu zmian środowiskowych, pomiędzy 2900 a 2800 p.n.e. tereny zajmowane uprzednio
przez osadników Grupy A zostają w większości opuszczone, a ich mieszkańcy przenoszą
się prawdopodobnie na obszary pustynne lub na południe.