Strona główna
Aktualności
Muzeum
Zwiedzanie
Kalendarium
Wystawy
Edukacja
Działalność naukowa
Zasoby
Przetargi
Mapa
     Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
Warunki naturalne i życie codzienne


       Egipt leży w północno-wschodnim krańcu Afryki, granicząc na południu z Sudanem (nazywanym w starożytności Nubią), na zachodzie z Libią, na wschodzie zaś, poprzez półwysep Synaj, z terenami Palestyny (dzisiejszy Izrael i Autonomia Palestyńska). Tereny te w starożytności zamieszkiwali Nubijczycy, Libijczycy i Azjaci - ludy wrogie Egiptowi, określane symbolicznie jako Dziewięć Łuków. W imperialnych czasach Nowego Państwa terytorium kontrolowane przez Egipcjan sięgało od Eufratu w północnej Syrii do czwartej katarakty nilowej w środkowym Sudanie. Jednak Egipt właściwy rozciągał się między I kataraktą (okolice Asuanu) a Morzem Śródziemnym. Tworzyły go dwa różne geograficznie i politycznie obszary: Górny Egipt (Dolina), rozciągający się od Asuanu do Memfis, oraz Dolny Egipt, obejmujący deltę Nilu. Podzielone były na nomy (prowincje) - dwadzieścia dwa w Górnym i od szesnastu do dwudziestu (w różnych okresach historycznych) w Dolnym Egipcie. Mityczne początki Egiptu wiązały się z połączeniem obu tych krain w jeden organizm państwowy. Jednak dualizm państwa faraonów nigdy nie zniknął: Delta i Dolina różniły się jeśli chodzi o krajobraz, przyrodę, typ gospodarki, ludność, język (różne dialekty), instytucje polityczne i religijne, symbolikę. Obszar Egiptu stanowi wschodnią część pustyni Sahary, którą płynąca z południa na północ rzeka dzieli na Pustynię Wschodnią (Arabską) i Pustynię Zachodnią (Libijską). Zamieszkały teren tak w starożytności, jak i dzisiaj, ogranicza się do Delty i brzegów Nilu w Dolinie, oraz kilku oaz. Krajobraz i przyroda egipskich krain (Dolina, Delta, pustie), wywierały decydujący wpływ na życie i mentalność Egipcjan. Życie nie tylko koncentrowało się nad brzegami rzeki, ale w ogóle było możliwe tylko dzięki jej istnieniu. "Egipt jest darem Nilu" pisał w V w p.n.e. grecki podróżnik Herodot, nazywany "ojcem historii". Miał wprawdzie na myśli fakt, że delta Nilu powstała z osadzających się namułów rzeki, popularnie jednak cytuje się jego zdanie, by podkreślić rolę jaką spełniał Nil nawadniając i użyźniając kraj podczas corocznych wylewów. Miało to decydujące znaczenie dla rolnictwa, na którym oparte było całe egipskie życie. Deszcze padające w górach Abisynii sprawiały, że pod koniec lipca Nil zaczynał przybierać i na kilka miesięcy rozlewał się po całym kraju, nawadniając pola, wypłukując sól z ziemi i osadzając żyzny muł. Zbyt wysoki wylew kończył się powodzią, zbyt niski - brakiem urodzaju i głodem. Nic więc dziwnego, że od najwcześniejszych czasów Egipcjanie rozwinęli system obserwacji (w tzw. nilometrach) i zapisu poziomów Nilu. Dobroczynny, zapewniający dostatek wylew był personifikowany jako bóg Hapi, przedstawiany jako mężczyzna o obfitych kształtach [01]. Nil stanowił główny szlak transportowy i żegluga pełniła kluczową rolę zarówno w życiu codziennym [24], jak i w wyobrażeniach dotyczących świata nadprzyrodzonego i życia po śmierci [23].
       Fauna i flora nilowa stanowiła jeden z istotnych elementów egipskiego życia: połowy ryb i polowania na ptaki dostarczały żywności; zbiór papirusu umożliwiał budowę trzcinowych łodzi, wyplatanie mat, koszy [02], sandałów [03] i sznurów, a także produkcję materiału piśmienniczego. Funkcjonowała rownież w sferze symboliki. Powszechnie spotykane lilia i papirus stały się roślinami heraldycznymi Górnego i Dolnego Egiptu, zwierzęta wiązano z bóstwami [04]. Szczególne znaczenie miały groźne gatunki jak krokodyl i hipopotam, budzące lęk, ale także "obłaskawiane" w formie zabawek [05].
       Nil zapewniał funcjonowanie rolnictwa irygacyjnego. Tereny uprawne pocięte były siecią kanałów ze śluzami i groblami, co umożliwiało maksymalne wykorzystanie żyzności ziemi. Egipcjanie uprawiali przede wszystkim pszenicę płaskurkę (Triticum dicoccum) i jęczmień (Hordeum hexastichon), z których wyrabiano chleb i piwo, stanowiące podstawę egipskiej diety. Mimo stosunkowo prostych metod uprawy ziemi, sprzyjający klimat i wylewy rzeki pozwalały zazwyczaj na obfite zbiory, umożliwiające magazynowanie wielkich ilości zboża [06]. Chociaż zdarzały się "lata chude" jak te opisane w biblijnej historii Józefa, to jednak zazwyczaj panował dobrobyt, co sprawiało, że do Egiptu przybywali często cierpiący niedostatek cudzoziemcy (jak biblijny Abraham). W czasach rzymskich Egipt był wręcz spichlerzem cesarstwa. Oprócz zboża uprawiano wiele gatunków warzyw i owoców, w tym figi, daktyle i winogrona (z których wyrabiano również wino). Hodowla zwierząt obejmowała tradycyjne rodzaje: bydło, owce, kozy, kaczki, gęsi. Zwierzętami transportowymi były przede wszystkim osły, konie pojawiły się wraz z najazdem Hyksosów. Natomiast kojarzone dzisiaj powszechnie z Egiptem wielbłądy rozpowszechniły się dopiero w okresie grecko-rzymskim. Niekiedy Egipcjanie dokonywali eksperymentów hodowlanych, próbując udomowić tak nietypowe gatunki jak hieny czy żurawie [07], [08]. Rolę zwierząt domowych pełniły psy, wykorzystywane do polowania [09], a także małpy. Dopiero od Średniego Państwa pojawiły się koty.
       Tereny uprawne graniczyły z pustynią. Oprócz eksploatacji bogactw naturalnych, przede wszystkim surowców skalnych, złota i miedzi, tereny pustynne były obszarem polowań. Wilgotniejszy niż obecnie (zwłaszcza w III tysiącleciu p.n.e.) klimat sprawiał, że w Egipcie występowało wiele gatunków spotykanych dzisiaj tylko w głębi Afryki, jak lwy, antylopy i strusie [10]. Świat zwierzęcy i roślinny otaczający Egipcjan znajdował częste odzwierciedlenie w formie i dekoracji przedmiotów codziennego użytku [11], [12], [13].
Poddani faraonów cenili piękno i wygodę. Wytwory egipskich rzemieślników charakteryzuje elegancja i oryginalność formy, funkcjonalność i precyzja wykonania [14], [15], [16], [17], [18], [19], [20], [21], [22].


Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
01
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
02
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
03
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
04
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
05
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
06
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
07

08
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
09
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
10
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
11
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
12
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
13
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
14
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
15
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
16
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
17
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
18
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
19
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
20
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
21
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
22
Śmierć i życie w starożytnym Egipcie - Życie codzienne
23

24


 

Copyright © 2009 Muzeum Archeologiczne w Poznaniu