W ostatnich latach, coraz silniejszy wpływ na rozwój poszczególnych
dyscyplin naukowych, w tym archeologii, wywiera szereg nowych
czynników, związanych z upowszechnianiem się nowych technologii
w dziedzinie komunikacji. W przypadku archeologii, wpływ ten widoczny
jest zarówno, gdy chodzi o badania naukowe czy zarządzanie dziedzictwem
archeologicznym (konserwatorstwo archeologiczne), jak i sferę
edukacji akademickiej (kształcenie przyszłych archeologów). Do
wspomnianych czynników należą m.in.:
- udostępnienie na skalę międzynarodową - poprzez sieci komputerowe
- istniejących zasobów danych o wynikach badań naukowych,
- zmiana stylu pracy badaczy, w tym również archeologów, dzięki
powszechnemu zastosowaniu szybkich i skutecznych środków łączności
i rozpowszechniania informacji: poczty elektronicznej (e-mail),
usenet-u, FTP, a zwłaszcza internetowych "stron domowych"
(WWW). Dzięki temu, badacze mogą obecnie współpracować znacznie
efektywniej, w oparciu o ogólnie dostępne zasoby materiałów
źródłowych: bazy danych, wystawy wirtualne itp. Kraje Europy
Wschodniej przez wieki zajmowały ważne miejsce w rozwoju historycznym
i kulturowym Europy; współcześnie jednak nie uczestniczą one
- w wymiarze proporcjonalnym do ich rangi - w procesie wymiany
informacji; główne powody tej sytuacji, to ich długotrwała izolacja
w minionym półwieczu komunistycznej dominacji oraz obecne problemy
ekonomiczne. Co gorsza, obecnie obserwujemy wręcz poszerzającą
się lukę pomiędzy najbardziej rozwiniętymi krajami Europy pn.zach.,
a pozostającą nadal na marginesie Europą Środkową i Wschodnią.
Reakcją na w/w sytuację jest projekt badawczo-wdrożeniowy
ArchTerra. Jego celem jest pomoc w zmniejszeniu
dzisiejszych nierówności w dostępie do europejskich urządzeń
sieciowych; pomoc ta adresowana jest do archeologów-profesjonalistów
z Bułgarii, Rumunii i Polski. Jednocześnie, realizacja omawianego
programu winna stać się bodźcem do rozwoju kontaktów między
archeologami poprzez Internet, zarówno w obrębie Europy Wschodniej,
jak i pomiędzy krajami tego obszaru a krajami Unii Europejskiej.
Projekt ArchTerra został pomyślany jako okazja
do wzajemnego poznania się i współpracy specjalistów komputerowych
i archeologów z pięciu krajów Unii Europejskiej (Holandia, Wielka
Brytania, Włochy, Francja i Niemcy) oraz z trzech krajów wschodnioeuropejskich
(Bułgaria, Rumunia i Polska). Program obejmuje wspólne działania
w czterech sferach:
- zakup i instalację urządzeń technicznych (sprzęt i oprogramowanie
komputerowe, infrastruktura sieciowa),
- transfer wiedzy technicznej (warsztaty szkoleniowe dot. nowoczesnej
technologii telekomunikacyjnej, wyjazdy stażowe, internetowe
listy dyskusyjne),
- tworzenie nowych treści dot. źródeł archeologicznych i wyników
ich badań w formie publikacji interentowych (bazy danych i wirtualne
wystawy w WWW) oraz przygotowanie narzędzi do zarządzania tymi
treściami,
- upowszechnienie osiągniętych wyników współpracy (konferencja
międzynarodowa, publikacje tradycyjne - drukowane oraz elektroniczne
- hosty WWW).
Projekt ArchTerra obejmuje współpracę trwającą
dwa lata i składa się z 15 etapów; każdy z nich posiada wyraĄnie
określony cel i czas trwania. Postęp prac będzie kontrolowany
podczas kolejnych spotkań i warsztatów, poświęconych przeglądom
celów i osiągnięć oraz rozwiązywaniu napotkanych problemów technicznych.
M..in. w lutym 1999 w Sofii odbędzie się posiedzenie inauguracyjne,
a w październiku br. - seminarium w Muzeum Archeologicznym w
Poznaniu, poświęcone metodom prezentowania w Internecie archeologicznych
placówek muzealnych. W grudniu 2000 r. całość wyników, uzyskanych
w trakcie realizacji projektu, zostanie zaprezentowana podczas
osobnej sesji w ramach konferencji Europejskiego Stowarzyszenia
Archeologicznego.
W ramach projektu ArchTerra zostaną utworzone
względnie rozbudowane lokalne sieci komputerowe w instytucjach
partnerskich w Bułgarii (Instytut Archeologii Nowego Uniwersytetu
Bułgarskiego w Sofii), Rumunii (Instytut Zabytków Kultury, Bukareszt
- odpowiednik polskiego Ośrodka Dokumentacji Zabytków) i w Polsce
(Muzeum Archeologiczne w Poznaniu). W oparciu o te inwestycje,
przewiduje się uruchomienie lub rozszerzenie szeregu popularnych
usług internetowych; powstanie też specjalne oprogramowanie,
pozwalające na udostępnienie informacji o zbiorach poszczególnych
muzeów archeologicznych poprzez Internet, przy zastosowaniu
nowoczesnych technologii internetowo-intranetowych. Wybrane
zabytki archeologiczne zostaną zadokumentowane w formie cyfrowej,
aby zademonstrować efektywność badań nad tymi źródłami, prowadzonych
na skalę międzynarodową w wielu odległych od siebie ośrodkach.
W trakcie prowadzenia tych prac, projekt przewiduje dalsze doskonalenie
zawodowe archeologów z krajów wschodnioeuropejskich podczas
ich wizyt studialnych u partnerów zachodnich, udziału w warsztatach
technicznych oraz w konferencji międzynarodowej.
Chociaż omawiany projekt przewiduje w głównej mierze uwzględnienie
materiałów ściśle naukowych oraz włączenie środkowo- i wschodnioeuropejskich
społeczności archeologicznych w ich kontekst ogólnoeuropejski
oraz w wyłaniającą się obecnie globalną społeczność informatyczną,
to zakłada się, że pozwoli on również na wypracowanie pewnych
rozwiązań technicznych o szerszym zastosowaniu w problematyce
międzynarodowej współpracy naukowej, a zwłaszcza:
- jak zastosować wielojęzyczne interfejsy do dynamicznie tworzonych,
hipertekstowych baz danych,
- jak zapewnić dostęp do katalogów muzealnych poprzez WWW.
Pierwszy z tych problemów dotyczy dostępności do informacji,
podczas gdy drugi winien uświadomić międzynarodowej społeczności
naukowej i szerokim kręgom odbiorców nieprofesjonalnych, jakie
skarby, istotne dla naszej wspólnej przeszłości, przechowywane
są w muzeach wschodnioeuropejskich. W ramach ArchTerry
zamierzamy więc - prócz bezpośredniego udoskonalenia dostępu
do informacji archeologicznej i do środków komunikacji przez
partnerów z krajów wschodnioeuropejskich - wywrzeć trwały wpływ
na społeczny i naukowy odbiór archeologii jako wspólnego dziedzictwa,
które należy do kategorii nieodtwarzalnych (tj. nie dających
się zregenerować) zasobów naszego kontynentu
