kurator: dr Andrzej Ćwiek, mgr Kamila Dolata-Goszcz
marzec-kwiecień 2009 r.
"pars pro toto łac., przyjmowanie części za całość;
wyrażanie całości przez jej część; por. synekdocha" (W. Kopaliński, Słownik
wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych , Warszawa 1983)
Wystawa, której centralnym punktem są dwa egipskie zabytki
z prywatnej kolekcji GPB-GHM we Florencji, przekazane Muzeum
Archeologicznemu jako czasowy depozyt. Drewniany posążek grobowy
i fragment polichromowanej trumny ze staroegipskimi przedstawieniami
eschatologicznymi, pochodzące z czasów grecko-rzymskich, nigdy
wcześniej nie były prezentowane publicznie. Wystawa zatytułowana
jest "Pars pro toto" gdyż ukazuje materialny kontekst (grobowiec,
mumia, trumna, wyposażenie grobowe), z jakiego pochodzą fragmentarycznie
zachowane zabytki. Jednocześnie jest pretekstem do zaprezentowania
szerszego tła egipskich wierzeń, do których odwoływano się
poprzez pojedyncze obrazy, symbole, czy słowa, reprezentujące
złożone pojecia i idee.
Dlaczego pars pro toto? Były co najmniej trzy dobre
powody, żeby nadać taki tytuł wystawie prezentującej figurkę
grobową i fragment malowanej trumny z prywatnej kolekcji we
Florencji - przedmioty, które mówią o głębokiej wierze starożytnych
Egipcjan w życie wieczne.
Po pierwsze, zabytki w muzeach z zasady wyrwane są ze swego
pierwotnego kontekstu. Są jak pojedyncze elementy skomplikowanej
układanki, które muszą nam wystarczyć do wyobrażenia sobie
całego obrazka.
Po drugie, egipskie wierzenia były niezwykle rozbudowane i
bogate. Pojedyncze symbole, motywy i słowa pojawiające się
w architekturze i dekoracji grobowców, na trumnach, papirusach,
przedmiotach wyposażenia grobowego - były odnośnikami do złożonych
koncepcji kosmologicznych i eschatologicznych.
Po trzecie, motywy ikonograficzne i teksty na obiektach z
czasów grecko-rzymskich, takich jak prezentowane na wystawie,
często były już tylko "skrótowcami" - ogólnymi, coraz mniej
zrozumiałymi symbolami tradycyjnych egipskich koncepcji religijnych,
powoli odchodzących w przeszłość.
Okruchy dawnej kultury, w oparciu o które rekonstruujemy jej
złożoną wizję, skłaniają do refleksji. Nad możliwościami nauki,
nad niezmiennością ludzkiej natury, nad śmiercią i życiem.
