Ratownicze badania wykopaliskowe w Suchym
Lesie k/Poznania
W
artykule omówiono wykopaliska przeprowadzone jesienią 2002 r. w Suchym Lesie, na
stan.12 (ark. AZP 51-27, nr 111). Stanowisko to znajdowało się na projektowanym
terenie budowy salonu samochodowego, zlokalizowanym przy ulicy Obornickiej 132
(ryc.1-2). Inwestorem badań była Autoryzowana Stacja Dealerska TOYOTY Tadeusz
Ukleja z Ujścia koło Piły, natomiast pracami terenowymi kierował Andrzej
Krzyszowski, przy współudziale dokumentalisty W. Koczorowskiego oraz absolwentów
i studentów archeologii UAM w Poznaniu.
Pierwsza wzmianka źródłowa o wsi Suchy Las miałaby rzekomo pochodzić z 1170
roku. Pojawia się ona w przekazie Jana Długosza (1874, t. 2, s. 80, rękopis z XV
w.), który podaje, iż Mieszko Stary za radą biskupa Radwana (który zmarł w 1170
r.) ufundował szpital w Poznaniu i powierzył go zakonowi Joannitów, nadając
szpitalowi św. Jana Jerozolimskiego dziesięciny z kilku podpoznańskich wsi,
m.in. z Zuchilecz. Po krytycznej analizie źródeł dokonanej przez
J.Gąsiorowskiego (1964, s.58) udokumentowana metryka tej wsi sięga co najmniej
1225 roku. Wówczas wieś przeszła formalnie pod jurysdykcję zakonu Joanitów i
pozostawała pod ich zarządem aż do początków XVIII wieku. Natomiast jako wieś
lokowana na prawie niemieckim (Mathias scoltetus de Suchilasz – 1402 r.)
występuje od początku XV wieku.
Obecna wieś jest silnie rozbudowaną osadą. Dawne centrum późnośredniowiecznej
wsi (por. prezentowaną na ryc.1 mapę z końca XIX w., uaktualnioną w latach
40-tych XX w. wraz z lokalizacją omawianego stanowiska) można umiejscawiać około
500 m na wschód od omawianego stanowiska nr 12 oraz prawdopodobnie 250-500 m na
północ od obecnej szosy obornickiej (droga krajowa nr 11), przy drodze polnej do
Chludowa, zapewne na południe i południowy-zachód od skraju wzniesień
morenowych; od południowego-zachodu wieś przylegałaby do podmokłego obniżenia
terenowego. Nie można wykluczyć, że zabudowania osady tworzyły typ owalnicy (J.
Strzelczyk 1967, s. 563), okalającej pobliskie zagłębienie terenowe. Domniemania
tego jednak nie potwierdza wprost rozmieszczenie stanowisk z tego okresu.
Nazwa tej wsi ma charakter topograficzny (W.Hensel,
Z.Hilczer-Kurnatowska 1987, s.299). Potwierdza to również wydawca
Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów ościennych
(1890, s.544), uznając, iż nazwy takie jak SUCHY LAS, nadawano w
przeszłości obrębom leśnym, a następnie utworzonym na nich osadom.
Istnienie przynajmniej średniowiecznej wsi potwierdzają - prócz wyżej
przytoczonych źródeł pisanych - także źródła archeologiczne odkryte zarówno w
obrębie, jak też wokół najbliższych granic tej miejscowości. Bowiem osadnictwo z
okresu średniowiecza jest udokumentowane, jak dotąd przez 6 śladów osadniczych,
zlokalizowanych wzdłuż prawdopodobnego ciągu średniowiecznej wsi (por. ryc.1).
W wyniku przeprowadzonych ratowniczych badań wykopaliskowych, w wykopie o
powierzchni 16 arów (ryc.2-3) zarejestrowano 70 obiektów (o charakterze osadowym
i sepulkralnym) oraz około 1100 okazów źródeł ruchomych, głównie ceramiki.
Reprezentują one 5 horyzontów chronologiczno-kulturowych. Dużą wartość
merytoryczną przedstawiają najliczniejsze źródła odnoszone do kultury pomorskiej
z wczesnej epoki żelaza oraz z wczesnego średniowiecza, z fazy D-E (A.
Krzyszowski 2003). Reprezentują je:
1. Punkt osadniczy wzgl. obozowisko z
epoki kamienia
Ten horyzont chronologiczny reprezentują 2 przedmioty krzemienne: skrobacz i
częściowo retuszowany odłupek, wykonane z narzutowego krzemienia bałtyckiego
(ryc. 4). Wystąpiły one wprawdzie w wypełniskach dwóch obiektów osadowych
kultury pomorskiej, ale pod względem technologicznym należy je – moim zdaniem -
łączyć z wytwórczością z epoki kamienia. Neolityczne cechy technologiczne
szczególnie są czytelne w wypadku zastosowanego retuszu na krawędziach
pracujących skrobacza, przypominającego zgrzebło.
Prócz krzemieni, na wtórnym złożu (we wczesnośredniowiecznym obiekcie) wystąpił
jeszcze 1 fragment ceramiki, który skłonny byłbym kwalifikować jako
reprezentujący horyzont neolityczno/wczesnobrązowy.
2. Osada
i cmentarzysko kultury pomorskiej
Źródłom kultury pomorskiej przypisano 353 fragmentów ceramiki
oraz 23 odkryte obiekty nieruchome: 19 z nich to pozostałości po osadzie, zaś 4
to obiekty grobowe.
Wśród pozostałości osadowych dwa obiekty zakwalifikowano jako
prawdopodobnie mieszkalne. Miały one kształt zbliżony do prostokątnego, w
profilu misowate, o dość płaskim dnie, z wewnętrznymi piwniczkami. W wypełnisku
jednego z nich (na poziomie pierwotnego klepiska ?) znaleziono płaski otoczak
wapienia, spoczywający w warstwie gliniastego calca (fot. 1-2). Miał on dość
regularny, heksagonalny kształt (85 x 75 cm), który po konsultacji z geologiem
(prof. J. Skoczylas z Instytutu Geologii UAM w Poznaniu) uznano jako naturalny
polodowcowy narzutniak. Kolejne obiekty stanowiły jamy i dołki posłupowe, o
rozproszonym układzie.
Analogiczny horyzont kulturowy stanowią jeszcze 4 obiekty grobowe (w tym jeden
odkryty podczas interwencji konserwatorskiej w 1985 r. (B. Kirschke). Mimo
znacznych uszkodzeń grobów udało się wyróżnić 3 groby ciałopalne, tzw. kloszowe,
z popielnicą umiejscowioną pod kloszem (fot. 3-4).
Wyodrębniono i zidentyfikowano 13 fragmentów naczyń, z tego 5 pochodzi z
obiektów osadowych, a 7 z grobów. Wyróżniono 6 fragmentów naczyń kloszowatych
(ryc. 5:2,3,5; 6:1,2), 4 fragmenty naczyń wazowatych (ryc. 5:1,4,7),
czarkę-pucharek, która stylistycznie nawiązuje do naczyń „wazowatych” (ryc.6:3),
kolejno misę i fragment talerza (ryc. 5:8). Prócz fragmentów naczyń, we wnętrzu
jednej z popielnic (ob. 59) odkryto 11 drobnych i przepalonych fragmentów bliżej
nieokreślonego przedmiotu z brązu. Prawdopodobnie była to zawieszka „pierścionkowata”
względnie kółko brązowe, jedno lub dwuzwojowe.
Cechami diagnostycznymi w zakresie chronologii należą w tym zbiorze następujące
elementy: naczynia-klosze w odmianie z krótkim i gładzonym tylko przykrawędnie
wąskim pasem, ale nie wydzieloną szyjką, które datuje się na młodszy horyzont
kultury pomorskiej i które są zgodnie datowane na LtB (S. Czopek 1987, s. 112).
Podobną rolę pełnią naczynia-klosze tzw. typu “jajowatego”, w odmianie o
całkowitym chropowaceniu powierzchni i tylko nakrawędnie gładzonej powierzchni,
względnie zdobionej przez karbowanie. Naczynia tego rodzaju są charakterystyczne
zarówno dla najstarszych, jak i najmłodszych materiałów kultury pomorskiej.
Uznaje się, iż pojawiły się już pod koniec HaD, ale ponownie znane są w ramach
LtB. Przyjmuje się ponadto, iż ta forma kloszy nie jest charakterystyczna ani
dla najstarszych, ani dla najmłodszych materiałów kultury pomorskiej, lecz
występuje w mało ścisłych granicach chronologicznych w ramach LtB (S. Czopek
1987, s. 112).
Z
cech mikromorfologicznych, które występują w randze wskaźnika chronologicznego
można wymienić w tym zbiorze: zgrubienie krawędzi i obecność ucha, które
są charakterystyczne dla materiałów najmłodszych kultury pomorskiej (T.
Dąbrowska 1977, s. 123n.; M. Dernoga, A. Fredrych 1985, s. 76; S. Czopek 1987,
s. 115) oraz listwy plastyczne i karbowanie krawędzi, które również stanowią o
“późnej” chronologii naczyń tej kultury (S. Czopek 1992, s. 44, 48). W tym
ostatnim przypadku cechę tę uznaje się wprawdzie za pochodzącą jeszcze z kręgu
„łużyckiego”, która w kulturze pomorskiej występuje zarówno w fazach młodszych,
jak i najstarszych, lecz zdecydowanie przeważa (ilościowo) w zespołach
określanych generalnie jako „młodsze” (L. Krzyżaniak 1971, s. 203-205; T.
Dąbrowska 1977, tabl. I; S. Czopek 1992, s. 48);
W
przypadku cech obrządku pogrzebowego za wskaźnik chronologiczny można uznać
wystąpienie grobów popielnicowych kloszowych, w odmianie „pod kloszem” (typ IC
wg S. Czopka 1992, s. 25). Chronologię tego typu grobów przyjmuje się
zdecydowanie na czas klasycznego rozwoju tej kultury, a więc na okres pomiędzy
HaD a wczesnym LtB, jednak z tendencją do dłuższego trwania aż po schyłkowy
okres kultury pomorskiej (S. Czopek 1992, s. 27-28, 86; T. Malinowski 1969, s.
67; T. Dąbrowska 1977, s. 133-134);
Na podstawie cech ceramiki naczyniowej odniesionej na tle porównawczym do innych
materiałów tej kultury chronologia zbioru analizowanych źródeł zawiera się
między okresem HaD2, a LtB1/C1, ciążąc - moim zdaniem - zdecydowanie ku
materiałom z okresu LtB. W chronologii względnej odpowiada to mniej więcej
okresowi od około 450 roku p.n.e. do około 250 roku p.n.e.. Nie ma obecnie
uzasadnionych podstaw do chronologicznego różnicowania źródeł pochodzących z
osady i z cmentarzyska. Prawdopodobnie pochodzą one z tożsamego względnie
zbliżonego okresu chronologicznego. Również w obrębie 4 odkrytych zespołów
grobowych można stwierdzić, iż wydają się to być zespoły homogeniczne, które
reprezentują zestaw standartowych cech stylu „kloszowego”. W Wielkopolsce można
je łączyć z klasyczną fazą kultury pomorskiej (HaD-LtB). Należy podkreślić, iż w
materiałach źródłowych tej jednostki kulturowej fakt jednoczesnego występowania
osady i nekropoli należy do rzadkości.
3. Osada
wczesnośredniowieczna
Fragment wczesnośredniowiecznej osady liczy 46 obiektów o
charakterze stałym oraz 566 fragmentów ceramiki, 37 grudek polepy, 114
fragmentów kości zwierzęcych, 7 przedmiotów kościanych, 4 przedmioty z żelaza i
9 próbek dendrologicznych. Spośród obiektów stałych wyróżniono m.in.
pozostałości po czterech budowlach o charakterze mieszkalnym (ryc. 7-8; fot.
5-8). Ponadto wyróżniono dwa piece, z których jeden to „wapiennik” (fot. 9), zaś
drugi miał bliżej nieokreślony charakter przetwórczy (być może piec chlebowy ?)
(fot. 10). Zestaw obiektów stałych uzupełniają: prawdopodobna wędzarnia (fot.
11), dwie jamy-piwniczki (fot. 12) oraz „standardowe” dwa ogniska, palenisko
oraz jamy i dołki posłupowe.
Przewidywana wielkość osady z okresu wczesnego średniowiecza może
zawierać się w przedziale około 20-30 arów. W jej rozplanowaniu, czytelnych jest
kilka prawidłowości. Mianowicie obiekty mieszkalne były ulokowane generalnie na
kierunku wschód - zachód. Natomiast obiekty o charakterze
produkcyjno-przetwórczym, jak paleniska, ogniska i piece, zajmowały obszar wolny
od zwartej zabudowy.
Chronologię wczesnośredniowiecznej osady oparto o datowanie
pozyskanego zbioru ceramiki naczyniowej oraz pośrednio o chronologię dwóch
odkrytych grzebieni (w ob. nr 57).
Materiał ceramiczny z punktu widzenia podstawowego kryterium jakim
jest technika wykonania, stanowi zespół mieszczący się w dwóch rodzinach typów
naczyń. Pierwszą grupę
reprezentują
pojedyncze fragmenty ceramiki obtaczanej górą typu Menkendorf (ryc. 10:3).
Na
stanowisku w Suchym Lesie okazy tego typu z uwagi na cechy techniczne,
zdobnictwo oraz towarzyszącą ceramikę typu Vipperow/Teterow – skłonny byłbym
datować na 2 połowę X w. i 1 połowę XI w. (E. Schuldt 1956; W. Łosiński, R.
Rogosz 1983, s. 205n.; W. Łosiński 1991, s. 438-439).
Z kolei drugą, liczniejszą grupę stanowią naczynia całkowicie
obtaczane. W jej obrębie udało się rozróżnić dwa nurty jej wytwarzania, które
reprezentują:
1.
Ceramika o niskim poziomie
obtaczania powierzchni, którą identyfikuję z fazą D2 wczesnego
średniowiecza; w chronologii przypada to na okres od 2. połowy X w. (względnie
przełomu X/XI w.) do 1 połowy XI w. włącznie. W analizowanym zbiorze ceramika ta
stanowi około połowy zbioru, ale większość wśród odkrytych obiektów
nieruchomych. Jej odpowiednikiem wśród wyodrębnionych form naczyń jest ceramika
nawiązująca stylistycznie do pomorskich naczyń typu Vipperow i Teterow (E.
Schuldt 1956; zob. też L. Leciejewicz 1977, s. 67-69), a reprezentują ją przede
wszystkim materiały z obiektu nr 57 (ryc.11). Na uwagę zasługuje w tym zbiorze
fragment ceramiki (por. ryc.10:6), który z uwagi na zdobnictwo,
charakterystyczne jeszcze dla ceramiki tylko górą obtaczanej – może
reprezentować typ przejściowy do form całkowicie obtaczanych.
2.
Ceramika o wysokim poziomie obtaczania powierzchni, identyfikuję ją z
fazą E3 wczesnego średniowiecza, co przypada w chronologii na okres
od końca XII do 1 połowy XIII w. włącznie. Jest to perfekcyjnie wytworzona,
zestandaryzowana ceramika, cechująca się cienkościennością i doskonałym wypałem,
najczęściej ceglasto-czerwonym (około 97%). W aspekcie wytwórczości ta grupa
ceramiki reprezentuje bez wątpienia nurt rzemieślniczy. Na fazę E wczesnego
średniowiecza datuję przede wszystkim kompleks obiektów związanych z budynkiem
mieszkalnym nr 44-45. W inwentarzu tych obiektów wystąpiły ułamki naczyń
całkowicie obtaczanych, reprezentujących przede wszystkim różne formy naczyń
esowatych oraz nielicznie naczynia z cylindryczną szyjką. Ten materiał skłonny
byłbym datować jako najmłodszy na osadzie.
Z kolei
chronologia zabytków tzw. wydzielonych przedstawia się następująco:
1. Chronologię
grzebieni odmiany 5b przyjmuję na okres od połowy IX do połowy XIII wieku, zaś
na podstawie znalezisk szczecińskich (E. Cnotliwy 1983, s. 273) można zawęzić ją
od końca X do początku XII w. Z kolei grzebienie odmiany 8a, tzw.
zachodniopomorskiej – popularnej również na terenie Wielkopolski (E. Cnotliwy
1973, s. 131-133, ryc.52) były najbardziej rozpowszechnione w XI i XII w. (E.
Cnotliwy 1983, s. 273). Chronologia obu grzebieni jest więc zbliżona i na
stanowisku sucholeskim – na podstawie współwystępującej ceramiki – można przyjąć
okres ich występowania na czas od drugiej połowy X do pierwszej połowy XI w.
2. Chronologię
żelaznych sierpów i noży oraz szydeł i igieł z kości ustalono przy pomocy
współwystępującej ceramiki naczyniowej na podobny okres jak powyżej. Analogie do
podobnie datowanych i zbliżonych formą okazów tych przedmiotów znajdujemy m.in.
w Poznaniu (W. Hensel, A. Niesiołowska, J. Żak 1959, tabl. X:1-3; T. Wiślański
1960, tabl. VI:23) i Białogardzie (E. Cnotliwy 1982, ryc. 25:13).
3. W
analizowanym zbiorze brak jest zabytków wydzielonych datujących osadę z fazy
młodszej.
Generalizując, we
wczesnośredniowiecznym materiale z osady na stanowisku nr 12 w Suchym Lesie
wydzielono, na podstawie kolekcji ceramiki i pośrednio grzebieni, dwie fazy
chronologiczne: „fazę starszą”, której chronologia przypada na fazę D2
wczesnego średniowiecza, tj. na okres od drugiej połowy X do pierwszej połowy
XI w. (około 950 – 1050 r.) oraz „fazę
młodszą”- identyfikowaną z fazą E3 wczesnego średniowiecza, co z
kolei odpowiada okresowi od końca XII do pierwszej połowy XIII w. włącznie
(około 1100-1250 r.). Wśród źródeł stałych materiał z „fazy starszej” –
reprezentuje większość obiektów, natomiast „fazę młodszą” stanowi wyłącznie
kompleks obiektów oznaczonych w terenie jako nr 44-49, 69-70.
Na podstawie dodatkowo wykonanych
badań powierzchniowych najbliższego terenu, można stwierdzić, że dotąd ujawnione
źródła związane z okresem lokacji wsi zajmują dwa sąsiadujące ze sobą
wzniesienia, położone nad lokalnym ciekiem wodnym Wierzbak (ryc. 1). Jedno z
nich zajmuje omówione stanowisko Suchy Las, stan.12, natomiast
drugie wzniesienie (dotąd jeszcze nie badane wykopaliskowo), o znacznie większej
przestrzeni reliktowej (około 0,8 ha) – zajmuje stanowisko Suchy Las, stan.6
(ryc. 12:3-6). W fazie lokacyjnej byłaby to więc osada o strukturze
wielodworczej. Na podstawie źródeł historycznych można sądzić, iż ośrodkiem
nadrzędnym dla badanej osady był książęcy gród poznański.
4. Punkt
osadniczy z okresu późnego średniowiecza
Z
tego horyzontu chronologicznego nie pochodzi żaden stały obiekt archeologiczny,
a materiał źródłowy reprezentuje 9 fragmentów ceramiki. Zarejestrowano ją
wyłącznie na złożu wtórnym. Jest to ceramika całkowicie toczona, o wypale
stalowo-szarym. W zakresie chronologii powyższe cechy techniczne ceramiki
kwalifikują ten zbiór do okresu późnego średniowiecza, na okres pomiędzy XV a
XVI wiekiem.
5.
Punkt osadniczy z okresu nowożytnego
Ostatni wyodrębniony horyzont osadniczy reprezentuje materiał, którego
chronologię ustalono na czasy nowożytne, a konkretnie na okres pomiędzy XVIII a
XIX w. Z tego okresu pochodzi jeden odkryty obiekt stały (nr 67) oraz fragment
dzbana (22 fragmenty ceramiki). Dzban jest całkowicie toczony, barwy
jasnoszaro-kremowej, a na części powierzchni szarej (przez okopcenie) Jest
zdobiony ornamentem malowanym pobiałką w postaci dookolnych poziomych linii,
zalegających w górnej części brzuśca.
Należy podkreślić, że przeprowadzone badania są unikalne w
skali miejscowości podpoznańskich i z pewnością przyczynią się do lepszego
poznania historii rozwoju gospodarczego aglomeracji od najdawniejszych czasów.
L i t e r a t u r a
Cnotliwy E.
1973
Rzemiosło rogownicze na Pomorzu wczesnośredniowiecznym, Wrocław.
1982
Białogard gród wczesnopolski, Koszalin.
1983
Obróbka poroża i kości, [w:] E. Cnotliwy, L. Leciejewicz i W. Łosiński
(red.)
Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe, Wrocław, s. 271-275.
Czopek S.
1987 Ze
studiów nad kulturą wejherowsko-krotoszyńską w Kotlinie Chodelskiej,
„Archeologia Polski”, t. 32, s. 93-138.
1992
Południowo-wschodnia strefa kultury pomorskiej, Rzeszów.
Dąbrowska T.
1977 Próba
ustalenia chronologii względnej cmentarzysk kloszowych z obszaru Mazowsza,
„Wiadomości Archeologiczne”, t. 42, s. 117-183.
Dernoga M., Fredrych A.
1979 Osada
ze schyłku środkowego okresu lateńskiego w Białośliwiu, woj. Piła, „Fontes
Archaeologici Posnanienses”, t. 34, s. 66-76.
Długosz J.
1874
Historia – Joannis Dlugossi... Historiae Polonicae, A. Przeździecki (wyd.),
t. 2, Kraków.
Gąsiorowski A.
1964 Najstarsze dokumenty
poznańskiego domu joannitów, cz. II, „Studia
Źródłoznawcze”, t.
9, s. 47-60.
Hensel W., Hilczer
– Kurnatowska Z.
1987 Studia i materiały
do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 6, Wrocław.
Hensel W., Niesiołowska A., Żak J.
1959 Badania na placu katedralnym w 1938 r., [w:] W. Hensel (red.)
Poznań we
wczesnym średniowieczu, t. 1, Wrocław, s.13-46.
Krzyszowski A.
2003 Wyniki ratowniczych
badań wykopaliskowych na stanowisku archeologicznym w
miejscowości
Suchy Las, stan.12, pow. poznański, w woj. wielkopolskim, Poznań
(maszynopis w
archiwum WKZ w Poznaniu).
Krzyżaniak
L.
1971 Ze
studiów nad kulturą pomorską w Wielkopolsce, (w:) Materiały do
prahistorii ziem
polskich, t.IV, z.1, Warszawa, s. 195-239.
Leciejewicz L.
1977 Teterow, [w:] G.
Labuda, Z. Stieber (red.) Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 6,
Wrocław, s. 67-69.
Łosiński W.
1991 Menkendorf, [w:]
A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki (red.) Słownik
Starożytności
Słowiańskich, t. 8, Wrocław, s. 435-439.
Łosiński W., Rogosz R.
1983 Zasady klasyfikacji
i schemat taksonomiczny ceramiki, [w:] E. Cnotliwy,
L. Leciejewicz i W.
Łosiński (red.) Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze
Zamkowe, Wrocław,
s. 202-226.
Malinowski
T.
1969
Obrządek pogrzebowy ludności kultury pomorskiej, Wrocław – Warszawa –
Kraków.
Niesiołowska A., Perzyńska M.,
Żak J.
1960 Badania na posesji
Ostrów Tumski 13 w latach 1950-1953, [w:] W. Hensel (red.)
Poznań we wczesnym
średniowieczu, t. 2, Wrocław, s. 67-187.
Schuldt E.
1956 Die
slawische Keramik in Mecklenburg, Berlin.
Słownik geograficzny Królestwa
Polskiego i innych krajów ościennych, t. 11, B. Chlebowski,
W. Walewski (wyd.), Warszawa 1890.
Strzelczyk J.
1967 Owalnica, [w:]
W. Kowalenko, G. Labuda, Z. Stieber (red.) Słownik Starożytności
Słowiańskich, t. 3,
Wrocław, s. 563.
Wiślański
T.
1960
Badania wykopaliskowe w Poznaniu na posesji Ostrów Tumski 11 w roku 1948,
[w:] W. Hensel (red.) Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 2, Wrocław, s. 7-48.
S p i s r y c i
n
Ryc. 1.
Położenie stanowisk archeologicznych w Suchym Lesie z okresu wczesnego- i
późnego średniowiecza na podkładzie mapy z końca XIX wieku: 1 - stan. 12,
osada wczesnośredniowieczna, faza D-E; 2 - stan. 6, osada wczesnośredniowieczna,
faza D-E; 3 - stan. 7, ślad osadniczy wczesnośredniowieczny; 4 - stan. 8, ślad
osadniczy; 5 - stan. 9, osada (?) późnośredniowieczna; 6 - stan. 10, punkt
osadniczy wczesnośredniowieczny, faza D-F (okręgiem zaznaczono hipotetyczne
centrum wczesnośredniowiecznej wsi). Oprac. A. Krzyszowski
Ryc.2. Suchy Las,
stan.12. Położenie wykopu archeologicznego na podkładzie
mapy sytuacyjno-wysokościowej.
(1 - granice wykopu
archeologicznego, z podziałem na ary; 2 - prawdopodobny
zasięg stanowiska)
Ryc.3. Suchy Las, stan.12. Rozmieszczenie
obiektów archeologicznych w wykopie badawczym. Rys. J.Kędelska
(1- obiekty osadowe kultury pomorskiej; 2- obiekty grobowe
kultury pomorskiej;
3- obiekty z wczesnego średniowiecza; 4- obiekty z okresu
nowożytnego)
Ryc.4. Suchy Las, stan.12. Przedmioty
krzemienne. Rys. J.Sawicka
(1 – obiekt nr
25; 2 – obiekt nr 60) (1 – skrobacz; 2 – odłupek cześciowo retuszowany)
Ryc.5. Suchy Las,
stan.12. Wybór ceramiki naczyniowej kultury pomorskiej.
Skala 1:1. Rys. J.Kędelska (1- obiekt nr 25; 2,7- obiekt nr 60; 3,5 - obiekt nr
16; 4 - obiekt nr 32; 6 - obiekt nr 55; 8 - obiekt nr 3) (1,2,3,5,7- z obiektów
osadowych kultury pomorskiej, nr: 16,25,60; 4,6,8 – na złożu wtórnym, z
obiektów WSR, nr: 3,32,55).
Ryc.6. Suchy Las,
stan.12. Wybór ceramiki naczyniowej kultury pomorskiej.
Skala 1:1. Rys. J.Kędelska (1- obiekt nr 42; 2,3- obiekt nr 56) (1-3 - z
obiektów grobowych kultury pomorskiej).
Ryc.7. Suchy Las,
stan.12. Rzut poziomy i pionowy budynku mieszkalnego (ob. nr 7)
i pomieszczenia gospodarczego
(ob. nr 8). Rys. A. Krzyszowski
oznaczenie warstw: 1-
ciemnoszara pierwotna próchnica, 2- spalenizna, 3-żółto-szary lekko gliniasty
piasek (calec)
Ryc.8. Suchy Las,
stan.12. Rzut poziomy i pionowy budynku mieszkalnego (ob. nr 45)
z przedsionkiem (ob. nr 44).
Rys. A. Krzyszowski
(ob. nr 46-49,69 – dołki
posłupowe; ob. nr 70 – wewnętrzne palenisko)
oznaczenie warstw: 1-
ciemnoszara pierwotna próchnica, 2- spalenizna, 3-szary piasek, z udziałem
pierwotnej próchnicy, 4- jasnoszary piasek, z udziałem pierwotnej próchnicy, 5-
żółto-szary lekko gliniasty piasek (calec), 6- żółto-szary lekko żwirowaty
piasek (calec),
Ryc.9. Suchy Las,
stan.12. Narzędzia z poroża (1-3), kości (4-8) i żelaza (9-12).
Rys. J.Kędelska (1,3 –
grzebienie; 2- płytki zębate; 4-5 – szydła; 6-8 – igły;
9-10 – noże; 11-12 – sierpy)
(1-11 – obiekt nr 57; 12 – obiekt nr 5)
Ryc.10. Suchy Las,
stan.12. Wybór ceramiki naczyniowej z fazy D2 wczesnego
średniowiecza (1-8 – z obiektu nr 57). Rys. J.Kędelska
Ryc.11. Suchy LasS,
stan.12. Wybór ceramiki naczyniowej z fazy D (7,9) i fazy E3
(1-6,9-10) wczesnego średniowiecza. Rys. J.Kędelska
(1-6,9-10 – obiekt nr 45; 7 –
obiekt nr 32; 9 – obiekt nr 38)
Ryc.12. Suchy Las,
stan.6 (3-6) i stan.12 (1-2). Wybór ceramiki naczyniowej z
okresu wczesnego średniowiecza. Rys. J.Kędelska
(1– obiekt nr 45; 2 – obiekt nr
57; 3-6 – luźno z powierzchni)
S p i s f o t o g r
a f i i
Fot.1.
Suchy Las. stan.12. Profil półziemianki (ob.25) z widocznym na poziomie
calca narzutniakiem wapniaka. Fot. A.Krzyszowski
Fot.2. Suchy Las.
stan.12. Zbliżenie na narzutniak wapniaka w obiekcie 25. Fot.
A.Krzyszowski
Fot.3. Suchy Las.
stan.12. Grób popielnicowy kloszowy kultury pomorskiej (ob.42).
Fot. A.Krzyszowski
Fot.4. Suchy Las.
stan.12. Grób popielnicowy kultury pomorskiej (ob.59). Fot.
A.Krzyszowski
Fot.5. Suchy Las.
stan.12. Budynek mieszkalny z okresu wczesnego średniowiecza (ob.57).
Fot. A.Krzyszowski
Fot.6. Suchy Las.
stan.12. Budynek mieszkalny z okresu wczesnego średniowiecza (ob.7).
Fot. A.Krzyszowski
Fot.7. Suchy Las.
stan.12. Budynek mieszkalny z okresu wczesnego średniowiecza (ob.32).
Fot. A.Krzyszowski
Fot.8. Suchy Las.
stan.12. Budynek mieszkalny z okresu wczesnego średniowiecza (ob.45-45).
Fot. A.Krzyszowski
Fot.9. Suchy Las.
stan.12. Piec wapienniczy z okresu wczesnego średniowiecza (ob.35).
Fot. A.Krzyszowski
Fot.10. Suchy Las.
stan.12. Prawdopodobny piec chlebowy z okresu wczesnego średniowiecza
(ob.38). Fot. A.Krzyszowski
Fot.11. Suchy Las.
stan.12. Prawdopodobna wędzarnia z okresu wczesnego średniowiecza (ob.39).
Fot. A.Krzyszowski
Fot.12. Suchy Las.
stan.12. Jama - piwniczka z okresu wczesnego średniowiecza (ob.31).
Fot. A.Krzyszowski |
